Op 24 juli 2022 organiseert de Hasseltse Sacramentsbroederschap een symposium 'Schoonheid, bron van Evangelisatie', naar aanleiding van de 705de verjaardag van het Mirakel van Viversel-Hasselt op 25 juli 1317.
Dit artikel verscheen op aleteia.com op 26-5-2018, en is beschikbaar in het openbaar domein. Hier een vertaling naar het Nederlands.
Ierse beeldhouwer onderstreept het belang van traditie, anatomie en de Theologie van het Lichaam.
Als je eens een slechte dag heb, denk dan aan dit verhaal uit het leven van Dony Mac Manus. In 2001, had deze Ier, die nu in New York City woont, een serie van slechte dagen. Het begon met het vreselijke nieuws van een New York politieman, een vader van kinderen voor wie Mac Manus oplette, op een avond ging zitten, en een kogel door zijn hoofd schoot.
Na de scene van de tragedie bezocht te hebben en troost te geven aan zijn kinderen, ging Mac Manus terug naar zijn huis, een appartement in Queens. In het midden van de nacht werd hij wakker door geluiden van pijn en zuchten in zijn achtertuin. De buur die op de bovenste verdieping woonde, was uit het venster gesprongen om zelfmoord te plegen. Later die lente, brandde de kunstschool waar Mac Manus les volgde af. Een crucifix die hij had gemaakt voor zijn eindwerk was beschadigd doordat de bovenste verdieping er bovenop viel. Enkele weken later, op 11 september kwamen de twee brandweermannen die zijn crucifix uit het puin hadden gehaald, om bij de aanslag op de Twin Towers.
'11 september was iets als 'Ik moet hier absoluut weg' zei Mac Manus in een interview, nog steeds onder de indruk 16 jaar later. Hij vloog naar huis, maar werd opgehaald op Dublin airport door zijn broer, die hem het bericht bracht van een vriend die zijn vrouw en kinderen had vermoord en zelfmoord trachtte te plegen.
Het was vast voorzienigheid, dat de volgende halte voor Mac Manus Rome was, om mee te doen aan een beeldhouwcompetitie in het vaticaan. Hij won de opdracht niet, maar tijdens deze tijd maakte hij tekeningen van de Pieta van Michelangelo, uit drie richtingen.
Door de Pieta te tekenen moest hij haar ook beschouwen, 'een van de mooiste beelden uit de geschiedenis' zei hij - en wat het voorstelt - ' de ergste misdaad die er bestaat in de geschiedenis: God-moord'. Deze ervaring was het antigif dat hij nodig had na zoveel verschrikkelijk leed.
Wat Mac Manus bewoog was de combinatie van Michelangelo zijn kunde en spiritualiteit. 'Ik werd gevoed door de overvloed van het interne leven van de grote meester. Dat gaf me een enorme bewondering voor de diepte van deze erfenis en dat dit iets van buitengewone waarde is.'
Door de Pieta te tekenen realiseerde hij dat 'als dit kunstwerk alles kan helen, al de wonden die ik kreeg, dan kan ik misschien als ik ook maar een heel klein beetje van de magie van Michelangelo zou kunnen hebben, kan ik iets bijdragen aan de wereld, of in ieder geval om de nieuwe generatie te leren om het veel beter te doen dan ik' zei hij. 'En ik voelde de drang om een protagonist te zijn, niet een consument van cultuur, en uit te gaan en bij te dragen tot de geschiedenis van de kunst zo goed als ik kan, en het was bevrijdend voor me om te realiseren dat ik geen Michelangelo moet zijn of een van deze grote kunstenaars, maar dat het voldoende is om in de achtergrond van hun carrière te staan, maar juist de plaats te scheppen waarin Michelangelo kon ontstaan.
Uiteindelijk kon Mac Manus deze ruimte helpen scheppen - en niet minder dan in een van de plaatsten van deze grote meesters. In Florence, in Italië, lieten de Dominicanen hem toe om een Sacred Art School te beginnen in een voormalige studio van Fra Angelico. Zoals Fra Angelico streefde Mac Manus ernaar om kunst te maken en kunst te leren tot meerdere glorie van God. Maar hij bracht zelf een wat ander perspectief mee, en vol van zijn eigen ervaring en de tijd waarin we leven.
Hij werd geboren in Dublin in 1971, en kwam jong in aanraking met kunst. Zijn moeder was een kunstenaar, en gaf hem toen hij 7 jaar was een stuk klei, waar hij maar 'een autootje of olifant' van moest maken. Ieder juveniel enthousiasme dat hij mocht hebben over de kunstwereld, werd ondermijnt bij zijn hogere studies. Hij werd buitengezet aan de National College of Art and Design in Dublin omdat hij zich niet wilde plooien naar de 'deconstructieve, relativistische groep' die daar de lakens uitdeelde.
Dat was in zekere zin zijn eerste kennismaking met de ideologische revolutie van de 1960s en haar intellectuele architecten, Michel Foucault en Jacques Derrida.
'Zij infiltreerden de universiteiten van het westen' legt Mac Manus uit 'en deconstrueerden eigenlijk het Engels, filosofie, theologie, architectuur en kunst - iedere discipline eigenlijk - die de grote Europese traditie, de Grieks-Romeinse, Judeo-Christelijke wortel van onze cultuur en zo de bakermat en bron van ideeën. ... In de kunstschool leerden ze ons niet tekenen of schilderen of beeldhouwen; ze zeiden je om naar de bibliotheek te gaan en een idee te krijgen, en als je een idee heb dan zoek je objecten en dan zoek je of je je idee met die objecten kan communiceren. Bijvoorbeeld door twee cola-blikjes aan elkaar te lijmen en dan nog wat rommel erbij. Gewoon relativistische onzin. Met als basis, dat als je een kunststudent bent, je dus een genie bent. Jij bent een kunstenaar. Er is geen standaard, geen discipline. ... Het is waarschijnlijk het meest ontaarde beroep in de geschiedenis ervan, want er is absoluut niets dat een kunstenaar kan doen dat in vraag mag gesteld worden. Hij kan op de grond spuwen en dat tot kunst verklaren.'
Niettemin werd het werk van Mac Manus voor zijn scriptie gekozen door het National Museum of Ireland voor permanent tentoon te stellen in de hedendaagse silver collection. Hij kreeg een Millennium Scholarship van 20 000 dollar van de Bank van Ierland om een Masters of Fine Att degree te volgen aan de New York Academy of Art, waar hij een heel andere aanpak vond dan zijn Ierse scholing, meer academisch en meer formeel.
Het beeldhouwen van de crucifix aan de New York Academy was een levens-veranderende ervaring.
'Fundamenteel wat ik wilde doen met de creatie van deze crucifix is essentieel het lichaam van Christus. Het is een academische studie van de botten en spieren van de kruisiging, en ik wat het lichaam van Christus aan het contempleren. Ik wilde in mijn eerste taal, de vorm, mijn eigen geloof uitdagen: Geloof ik werkelijk dat God botten en vlees werd? En ik deed het naar de design-theorieën van Michelangelo: een pyramide met spiraal, de pyramide van stabiliteit, de spiraal voor beweging.'
Het project kreeg als titel Corpus Christi. Een bevriende priester kwam naar zijn studie en had als commentaar: 'Wat je doet is heel gelijkaardig aan de Theologie van het Lichaam van Johannes Paulus II.' Mac Manus had daar nooit van gehoord, gebaseerd op een aantal presentatie van de Paus die hij in het vaticaan hield. Maar na te luisteren naar opnames van Christopher West in verdediging van de Theologie van het Lichaam, was Mac Manus overtuigd van haar monumentale belang.
'Ik startte om het te onderwijzen aan de New York Academy aan andere studenten van de studio. Iedere vrijdag avond, had ik een open forum over de Theologie van het Lichaam, en de studio was boordevol.' 'En dat ging door tot 3 uur s'morgens op zaterdagmorgen in de bars van Soho, met gesprekken over theologie, en heel wat plezier. Dit zijn kunstenaars die van over heel de wereld komen en alles studeren over het lichaam, behalve over wat het betekent, en hier kregen ze wat de betekenis was.'
Volgens de kenner van de Theologie van het Lichaam, Bill Donaghy, zijn de ideeën van Johannes Paulus II een 'verfriste, vernieuwde visie op de schoonheid en waardigheid van de menselijke persoon en onze universele roeping tot liefde en gemeenschap, die geschreven is in de sexualiteit van iedere man en vrouw.'
'Het was een echt geschenk, en het werd een echte nucleus van mijn apostolaat bij kunstenaars, om zo kunstenaars tot het geloof te brengen, omdat ze werkelijk een echte praktische relatie had die iets te zeggen had' 'Het was niet zomaar een ideologie of academisch gepraat. Het was iets dat werkelijk iets waardevol was dat aan hun werk kon bijdragen en aan hun verstaan wie ze zelf zijn.'
Als het lichaam heilig is, dan moeten Katholieke kunstenaars ook niet vasthouden aan valse ideeën over bescheidenheid. En tekenen of beeldhouwen van levende naaktmodellen is essentieel, volgens Mac Manus. 'Als je een volledige kennis hebt over het menselijk lichaam, dan heb je alles. Het is het meest gesofisticeerd en mooiste ding in de wereld, de menselijke conditie, de menselijke ziel. ... Dat betekent dan je in dialoog kan treden met de realiteit van de menselijke persoon voor u.'
Rond deze tijd, ontdekte Mac Manus de Brief aan de Kunstenaars van Paus Johannes Paulus II. In 2009 bracht hij, hij leefde toen een tijd in Florence, daar een aantal Katholieke kunstenaars bij elkaar voor de vernieuwing van de kunst.
'We bestuurden de brief van de Paus samen, en bestudeerden het goed, en toen ik aan de laatste pagina kwam zag ik dat de datum exact 10 jaar eerder was.'
Dat was de start van de Sacred Art School van Firenze.
Ondertussen was Osamu Tanimoto uit Tokyo naar Firenze gekomen om de oude meesters te bestuderen.
Ik wilde schilderen zoals zij, zegt Tanimoto in een interview. 'Ik wist niets van het Evangelie of van de Kerk. Ik copieerde gewoon de meesters. Ze zijn mooi, maar ik begon te voelen dat ik iets niet begreep. Er was iets in deze schilderijen dat ze werkelijke mooi maakte.'
Tanimoto ontmoette Mac Manus op een tentoonstelling en liet zijn verwondering blijken. Mac Manus nodigde hem uit in zijn studio en de lezingen over de Theologie van het Lichaam. De twee kwamen tot een dialoog en Tanimoto werd een van de eerste studenten van de Sacred Art School.
Met ouders die 'cultureel boeddhisten' waren, groeide Tanimoto op als agnost. Maar hij 'had de intuïtie dat er iets was dat hemzelf oversteeg. Dus was ik in zekere zin op zoek naar God. Ik was geïnteresseerd in het begin en het einde van het universum; vanwaar we komen en waar we heen gaan.'
Mac Manus stelde voor om met hem door de catechismus te lezen.
Met de Theologie van het Lichaam als een soort onderpand, focussen de lessen van Mac Manus op schoonheid en het menselijk lichaam, zegt Tanimoto. 'Het is het mooiste design in de schepping. God maakte ons naar Zijn beeld. Dus is de studie van het naakt op vele manieren een gesprek met God. We zien het mooiste design van God.'
De leraar leidde de klas van Tanimoto door een diep onderzoek van een schilderij van de Aankondiging door Jacopo Pontormo, met de nadruk hoe de kunstenaar heel strikt de anatomische details volgt om schoonheid en genade uit de drukken in de verschijning van de aartsengel Gabriël.
'Ik had niet begrepen dat er zo een innerlijkheid was in de kunstwereld,' zegt Tanimoto, 'Dus was het artistiek een grote revelatie, en ook spiritueel omdat ik de schoonheid kon voelen. ... En dat komt zowel van de wetenschap als zijn geloof. Het toonde aan dat wetenschap en geloof elkaar handen kunnen schudden en iets mooi maken, iets dat God van ons wil. Dat vind je niet vaak in hedendaagse kunst.'
Tanimoto was gedoopt in 2010, op de leeftijd van 28 jaar.
De in New York geboren Shana Smith was al Katholiek, en kende de Theologie van het Lichaam, toen ze studeerde aan de Sacred Art School. Maar de ervaring bracht haar ertoe om de aanpak van Mac Manus te imitren.
'De aanpak van Dony inspireerde met in mijn werk aan de Katholieke hogeschool' zegt Smith die les geeft aan St Ignatius College prep in Chicago. 'De reden waarom ik in een Katholieke school wilde werken was precies dat ik wilde zijn voor mijn studenten, wat Dony was voor mij, door hen in contact te brengen met sacrale kunst en voorwaarts gaan in de traditie. Dony maakt een mogelijkheid voor ons om in dialoog te treden met de oude meesters.'
Vandaag is Mac Manus niet langer verbonden aan de school in Firenze, maar wil een gelijkaardig project beginnen in Venice (USA). Een korte film over zijn visie en werk is gelanceerd in de USA.
'Dony wil de traditie van de barok en naturalisme doen herleven, zoals ik dat wil doen met de Gotiek en naturalisme,' zegt de kunstenaar David Clayton, de stichter van The Way of Beauty.
Wat we willen doen is om deze tradities weer in te voeren, en het is geen historisme, maar het leeft en ademt en ontwikkelt binnen de grenzen ... ze opnieuw toepassen op manieren die spreken voor mensen van vandaag. Ik denk niet dat we er al zijn. Niemand is. Maar Dony is zeker een van de leiderzs. Hij is een van de leiders van beeldhouwwerk in het naturalistische veld. ... en hij verbindt dit met de christelijke wereldbeeld en het verstaan van de menselijke persoon.'
Wat betreft de plaats van de Theologie van het Lichaam in de kunst, zegt Clayton dat wat nodig is in de kunst vandaag is een 'algemene en diep verstaan van de antropologie van de menselijke persoon, en als je dat benadert vanuit de Theologie van het Lichaam dan is dat fantastisch, en dat is wat Dony heeft gedaan.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten