Met een korte brief op vrijdag 16 juli 2021 getiteld Custodes Traditiones (behoeders van de traditie) veegt Paus Franciscus de oude Mis van tafel. De discussie is al oud: na de bruuske hervorming van de liturgie in 1970, wensten sommige gelovigen de Oude Mis niet in te ruilen voor de Nieuwe Mis van St. Paulus VI (heel wat anderen verlieten gewoon het schip). Het verzet groeide, met petities van leken (oa de beroemde Agatha Christie - brief) en uiteraard het verzet van Mgr. Lefebre. Toen die in 1988 geëxcommuniceerd werd omdat hij zelf zonder toelating bisschoppen wijdde, ontstond de Petrus priesterbroederschap (FSSP), die trouw aan Rome, ook de toelating kreeg om de Oude Mis te vieren. Later ontstonden het Instituut van de Goede Herder, en het Instituut Christus Koning, en tal van andere kleinere en diocesane congregaties.
Summorum Pontificum 2007
In 2007 publiceerde Paus Emeritus Benedictus XVI een brief die het belang van de Oude Mis onderstreepte, stelde dat ze nooit was verboden, en diocesane priesters het recht gaf om de Oude Mis te vieren zonder speciale toelatingen te vragen. Wie de boeken van Paus Benedictus XVI kent, met name over de Geest van de Liturgie, mag dat niet verbazen. De Paus Emeritus begreep dat de bruuske verandering van de liturgie in 1970 de Kerk geen goed had gedaan, en velen van haar deed afkeren. De Oude Mis van het concilie van Trente, bestond immers al meer dan een millenium, al werd ze meer gestructureerd tijdens dit concilie (einde 1563), en kon niet met een pennenstreek opzij gezet worden.
Interpretatie van Paus Franciscus van de ontstaansreden van Summorum Pontificum
In de begeleidende brief van Paus Franciscus aan de bisschoppen van de wereld stelt hij dat de belangrijkste reden van Summorum Pontificum en de toelating van FSSP was het schisma met de priesterbroederschap van Mgr Lefebre (Pius X) te overkomen. Gezien dat tot nu toe nog niet gelukt is, wordt de Oude Mis dus definitief verboden. Maar het is intellectueel oneerlijk om te zeggen dat de reden van Paus Benedictus XVI tot het toelaten van de Oude Mis enkel lag in het opheffen van het schisma met de priesterbroederschap Pius X. Het hele oeuvre van paus Benedictus zegt immers dat de plotse ruptuur van de Liturgie de Kerk kwaad heeft gedaan, en dat we een continuïteit moeten creëren tussen de verschillende riten met wederzijdse bevruchting. Zoals Benedictus XVI zei: wat eeuwenlang als het hoogste goed werd beschouwd, kan nu niet ineens slecht zijn.
Mutatis mutandis: de Protestantse Mis
Als de Oude Mis verboden moet worden omdat het schisma met de traditionalisten van Mgr Lefebre niet is opgeheven na 15 jaar, dan moeten we toch ook vragen stellen bij de Nieuwe Mis? De Nieuwe Mis werd in een geest van oecumenisme en vernieuwingsdrang bij elkaar geschreven. Het doel was duidelijk om het schisma met de protestanten proberen op te heffen door de realiteit van het Misoffer te verzwakken. 50 jaar later kunnen we zeggen dat dat volledig mislukt is. Het enige tastbare resultaat is dat de Katholieke Kerk verprotestaniseert, met desastreuze gevolgen voor de Kerk in Europa. Als paus Franciscus dus consequent is met zijn eigen redenering, moet hij dan niet de Nieuwe Mis afschaffen, gezien de hereniging met de protestanten mislukt is?
Het verraad van Vaticanum II
De Nieuwe Mis werd niet op het concilie geconcipieerd. Ze werd pas in 1970 verspreid. De vraag is dan in welke mate de Nieuwe Mis ook een weerspiegeling is van de wil van het Concilie. Velen schrijven dat dat niet zo is. In ieder geval staat in de besluiten van het 2de Vaticaanse concilie absoluut niet de wil om het Latijn op te geven. Het prijst het gregoriaans, en er is geen sprake van de Mis 'met de rug naar God in het tabernakel'. De vraag is dus in welke mate de Nieuwe Mis van 1970 inderdaad weergeeft wat het laatste Concilie wilde. Paus Franciscus veegt die bezwaren onder de mat, zonder dialoog.
De vele misbruiken.
De Paus erkent in zijn begeleidende brief dat de Nieuwe Mis vaak met een gebrek aan sacraliteit wordt gevierd, en spoort de bisschoppen aan daarover te waken. De realiteit is dat de Nieuwe Mis overal anders gevierd wordt. Zo wordt de Mis in Nederland veel sacraler gevierd dan in Vlaanderen. Talrijk zijn de Missen in Nederland waar men knielt tijdens de consecratie, of waar de Nieuwe Mis in het Latijn wordt opgedragen. Zover ik weet is er in het bisdom Hasselt geen enkele plaats waar de Nieuwe Mis wordt opgedragen in het Latijn. Maar het is natuurlijk mogelijk, gezien men bij gebrek aan fatsoenlijke websites van het bisdom en het onomwarbaar kluwen dat kerknet heet, onmogelijk een beeld kan krijgen van wat er allemaal in het bisdom gebeurt. Zou een natuurlijk besluit uit deze Pauselijke brief niet zijn, dat het goed zou zijn dat we in een stad als Hasselt een Nieuwe Mis in het Latijn zouden hebben?
Waarom?
Waarom zou de Paus zo grof schrijven? De brief heeft geen enkele waardering voor de talrijke priesters die de Oude Mis opdragen en al evenmin voor de gelovigen. Nergens wordt een pastorale vriendelijkheid aan de dag gelegd. De brief is fundamenteel onbarmhartig. Is het mogelijk dat de Paus op dit ogenblik keihard de conservatieve Katholieken wil neerslaan, omdat hij weet dat hij keihard het progressivisme van de Duitse Kerk met haar schismatieke synodale weg zal moeten neerslaan? Paus Franciscus kan immers onmogelijk de suggesties van de Duitse synode aannemen, vermits die fundamenteel anti-Katholiek zijn. De Paus zal daar dus hard moeten ingrijpen. Toch lijkt het onwaarschijnlijk dat dat zijn beweegreden nu is. Daar getuigt onder andere zijn recente vrijage met James Martin, sj, de grote promotor van homosexualiteit, niet van. Evenmin als zijn gewilde onduidelijkheid over tal van geloofswaarheden, zoals het niet toelaten van gescheiden hertrouwden tot de Communie.
Niettemin mocht het de reden van Paus Franciscus van deze harde slag aan conservatieven zijn, om de progressieven binnen de eenheid van de Kerk te houden, dan moet het conservatieve smaldeel dat offer met vreugde dragen. Dat is de eenheid zeker waard.
Lauwe reacties
Overal in de wereld antwoorden bisschoppen maar lauw op de brief. Slechts enkelen zijn meteen ten strijde getrokken tegen de Oude Mis. Zo was er enkele weken eerder al de rancuneuze uitzetting van FSSP uit het bisdom Dijon. Ook was het gevolg dat in sommige bisdommen naar aanleiding van een brief op vrijdag, een jarenlange bestaande Oude Mis op zondag niet meer mocht doorgaan. Van kleinzieligheid en onbarmhartigheid gesproken. Niettemin is Paus Franciscus zonneklaar: de Oude Mis moet verdwijnen: de congregaties worden onder curatele gesteld, de Oude Mis moet verwijderd worden uit parochiekerken en de opleiding in de Oude Mis moet stoppen. De wil van Paus Benedictus XVI dat de bruuske verandering van 1970 moet verzacht worden en in de lijn van de geschiedenis moet worden geplaatst wordt zonder enige consideratie in de de prullenmand gegooid.
De Paus van de dialoog
Steeds weer heeft Paus Franciscus de mond vol over dialoog en wederzijds begrip. Van bij het begin van zijn pontificaat heeft de Paus echter geen enkele poging van dialoog gehad met meer conservatieve strekkingen van de Kerk: de bruuske onthoofding van de Orde van Malta, de opheffing van de Franciscanen van de Immaculata en de weigering om ouders van die paters te woord te staan, de weigering van de Paus om antwoorden te geven op de vragen van de kardinalen naar aanleiding van de post-synodale exhortatie Amoris Laetitia, de infame manier waarop kardinaal Muller werd ontslagen, de ondermijning van kardinaal Sarah toen die voorstelde om tijdens de Advent de consecratie gericht naar God op te dragen, het weigeren om kardinaal Zen te ontvangen, ... Ook dicht bij ons, maakte Paus Franciscus door persoonlijke actie canoniek protest tegen de abrupte opheffing van de priesterbroederschap van de Heilige apostelen onmogelijk. De Paus is voor het schrijven van zijn Custodes Traditionis ook niet een dialoog begonnen met de traditionele gelovigen. Zijn motivatie wordt verscholen achter een bevraging van sommige bisschoppen, maar de resultaten van de bevraging worden niet openbaar gemaakt. Kortom, Paus Franciscus heeft zijn bijnaam van Dictator-Paus al dubbel en dik verdiend.
De Paus van de Synodaliteit
Franciscus heeft de mond ook vol over synodaliteit en meer verantwoordelijkheid voor de bisschopsconferenties. Hij gaat er zelfs 2 synodes in Rome over organiseren. De realiteit is echter een toenemende centralisatie. De bisschoppen werd het recht ontnomen om zelfstandig diocesane congregaties te erkennen, en met deze brief wordt ook de toelating om een seminarist de Oude Mis te laten vieren, in Rome beslist. De realiteit is dus meer centralisatie.
De boertige Paus
De laatste brief van Paus Franciscus laat vooral een gebrek aan elementair fatsoen zien. Iedereen weet dat Summorum Pontificum het grootste wapenfeit was van Paus Emeritus Benedictus XVI, dat hij -bij zijn leven- met zo een korte brief het levenswerk van de vorige Paus van tafel veegt, toont een man met weinig opvoeding. Daar zijn nog voorbeelden van: de creatie van Karl-Jozef Rauber, voormalig nuntius in België tot kardinaal. Rauber gaf eerder een onbeschoft artikel waarbij hij uitvoer tegen Benedictus XVI en Mgr Léonard, en werd ervoor beloond met een kardinaalshoed. Enkele jaren geleden was er ook de publicatie van een vervalste brief als kwam die van Paus Benedictus om een boek van theologen te steunen, die nochtans heel diens pontificaat het tegenovergestelde zeiden van Paus Benedictus. Het maakt ons als gewone Katholieken in ieder geval niet trots op een pontificaat dat dergelijke boertigheden tentoon spreid.
De Kerk volgens de smaak van de dag
Los van het feit of men een fan is van Paus Benedictus en Summorum Pontificum, is het zeer kwalijk dat de ene Paus diametraal het tegenovergestelde van de vorige zegt, 15 jaar later. Het komt zo wel over dat de leer van de Kerk, en haar disciplines en rites naar de wind van de dag worden gehangen. En als de Openbaring van God op aarde zo wisselvallig is, dan is ze niet geloofwaardig.
Corona en de Traditionalistische verenigingen
Tijdens de corona-crisis waren veel bisschoppenconferenties er heel snel bij om de H Mis in het openbaar te verbieden. Toch is dat bijna onverenigbaar met ons geloof, dat de Eucharistie het hoogtepunt is van het Katholieke leven. Het is me dan ook, tot op de dag van vandaag, totaal onbegrijpelijk dat de Kerk niet de Communie uitdeelde tijdens de coronacrisis. Dat kon zij zeker organiseren, zonder dat er grote groepen mensen voor samen moesten komen. De Communie thuis brengen mag misschien moeilijker zijn, maar anderzijds, als we geloven dat de sacramenten werkelijk essentieel zijn, dan zou ook dat niet onoverkoombaar geweest mogen zijn. De realiteit is echter dat bv in Hasselt die uitdeling van de Communie - los van de gezamenlijke viering van de Mis - werd verboden, 2 dagen voor Pasen... De traditionele verenigingen bleven echter publiekelijk de Mis opdragen, en ik kan niet anders dan besluiten dat zij op die manier de essentiële geest van onze Kerk veel beter belichaamden dan de diocesane kerk. Het lijkt me in ieder geval wat moeilijk om in de volgende jaren te preken over de Eucharistie als hoogtepunt en middelpunt van het Katholieke leven, als ze zo gemakkelijk wordt opzij gezet.
Na St Johannes-Paulus de grote, en Benedictus XVI de wijze, nu dan Franciscus de Verschrikkelijke?
Voor heel wat vrijzinnige pers in Vlaanderen is deze Paus geweldig met zijn politiek-correcte uitspraken van ecologie en aanmoediging van massa-migratie met Lampedusa-sentimentaliteit, gratuite mededelingen van barmhartigheid vanuit een 5 sterren-paleis Sancta Martha, gemaakte eenvoud en nederigheid met een gepantserd Trabantje, religieus relativisme en politiek activisme tegen Trump vanachter de hoge beveiligde muren van het Vaticaan. Maar al die zaken zijn voor de Kerk niet essentieel, en eigenlijk onbelangrijk. De politieke stellingnames van deze Paus zijn geen dogma's, maar verzwakken het geloof, en doen de Kerk imploderen tot een progressieve NGO.
Dit pontificaat zal voor Katholieken, na vrijdag 16 juli 2021, in ieder geval getekend worden door deze ruwe onpastorale brief, die de ene gemeenschap van Katholieken lijnrecht opzet tegen andere Katholieken. De enige mogelijkheid dat Paus Franciscus niet de geschiedenis ingaat als de autoritaire monarch die Summorum Pontificum wilde breken en de Oude Mis opheffen, is dat hij de Paus wordt van het Duitse schisma ... een weinig benijdenswaardige keuze.
Laat ons bidden voor de Kerk en haar Paus
